İmam Gazali Hazretleri “Emr olunduğun gibi dosdoğru ol"

Arapça olan bu iki kavramın; Türkçedeki karşılığı şöyle: İfrat, aşırı ileri gitmeyi; Tefrit, aşırı geri kalmayı ifade eder.

İster, sosyal alanda, ister inançta, ister günlük yaşamda; sık sık varlık gösteren bu iki kavramın, makbuliyet statüsünde bir değere tabi tutulması ne mümkün dür.

فَاسْتَقِمْ كَمَٓا اُمِرْتَ وَمَنْ تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْاۜ اِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَص۪يرٌ ﴿١١٢﴾

(﴾112﴿ Hud suresi" Senin yanında hak yola dönenlerle birlikte, sana buyurulduğu gibi dosdoğru ol! Siz de azıp sapmayın. Allah, yaptıklarınızı çok iyi görmektedir.")

Ayetin mealindeki İlahi ikazın, Allah'ın insanoğluna dair; buyruklarını aşırıya kaçmadan yerine getirmeleri için bir davettir. Yani, istenilenin doğal akışında bir seyrin geçerliliğine vurgu yapılmaktadır burada.

"Dosdoğru ol "söylemi, bir dengenin sağlanması ile ilgilidir.

Beşeri ilişkileri sekteye uğratan, inançta tefrikaların oluşumuna yol açan bu iki kavramın; fitne ‘den beslendiğini her aklıselim kişinin bilgisi dahilindedir.

Vasat olabilmenin her platformda kabul görmesine rağmen; aşırılıkta dozundan fazla bir seyrin zirvede söz konusu edilmesi İlahi yaşam kurallarına aykırılığa sebeptir.

Zıt olmalarına karşın; ortak paydaları ifsat olan bu iki kavramın, hiçbir açıdan tutarlı yanları yoktur.

Nemrut ve Firavun kibir de aşırıya gittikleri gibi; merhamette de bir kısıtlama içine girerek sonlarını getirdiler.

Asr-ı saadette, sonradan zengin olan sahabelerden İbni Seleme, onca mal edinmesine rağmen; zekât vermemekte ayak diretip, cimriliğe aşırı tevessül etmesi; hakkında " Cehennemlik tır "  ayetinin inmesine neden olmuştur.

İkisinin arasında denge sağlayıp, üzerinde fiiliyat tezahür ettirmek, en geçerli yöntemdir.

Aksi takdirde her açıdan bir bozulmanın husule gelebileceği tahmin edilemeyecek bir şey değildir.

Gerekmediği yerde aşırı müsrif; gerektiği yerde cimri olmak, bu iki kavramla ilgili hususu göz önüne getirir.

Doğal olabilmenin ötesinde bir reaksiyon, yukarıda anlatılan tüm olumsuzluklarla ilgili yansımlardır.

Allah bizi bu tür sapkınlıklar dan korusun!