ABD süper güç olması nedeniyle Amerikan seçimleri sadece Amerikan seçimi değildir. Dünya seçimidir. Amerikan tarihinin en yüksek katılımlı seçimi oldu. O nedenle yüzyılın seçimi deniliyor. Bu sonuçlar Amerika’daki kutuplaşmayı ortaya koydu. ABD, kırmızı ve mavi olmak üzere tam anlamıyla karpuz gibi ikiye bölündü. İbre bir Trump’a döndü, bir Biden’a. İtirazlar nedeniyle bu işin karakolda biteceği yorumları ağırlık kazandı.
1- Seçim sonuçlarını salıncak eyaletler denilen kritik yerlerden gelen sonuçlar belirledi. Trump’ı destekleyenler için mahcup seçmen tanımı yapılıyor ama “suskun seçmen” demek daha doğru olur. Bizde de geçmişte Özal’ın ve Erdoğan’ın kazandığı seçimlerde “suskun seçmen” etkisini görmüştük. Onlar TV ekranlarında ya da sosyal medyada değil, sandıkta konuşmuştu.
2- Bu seçimlerde kim kaybetti sorusunun ilk akla gelen cevabı var. O da anketler. Biden’ı 7 puan önde gösteriyorlardı. Çuvalladılar. 2016 seçimlerindeki başarısızlıklarının üzerine tüy diktiler. Bence bunu bilinçli olarak yaptılar. Ölçtüklerini değil, olmasını istediklerini verdiler. Anketçiliği bırakıp Biden’ın seçilmesi için algı yönetimine soyundular. Tam da o noktada kaybettiler. ABD’deki firmalara söylüyorum ama Türkiye’deki anket firmalarının da kulağına küpe olmalı.
3- 2016 seçimlerinden örnek veriliyor ama doğru değil. Bush ile Al Gore’un yarıştığı 2000 seçimlerine benziyor. Ama bire bir benzeri değil. O zaman Florida’da kilitlenmişti. O seçimleri Al Gore’un ekibinde takip eden Verso araştırma şirketinin sahibi Erhan Göksel, “Yeniden itiraz etmek için hazırlıklar yaparken Al Gore seçim bürosuna geldi. ‘İtiraz etmiyoruz’ dedi. Şaşırdım. Ondan sonra çekti gitti. Öyle kalakaldık” demişti. Amerikan derin devletinin devreye girdiğini ima ederek.
TRUMP BİRKAÇ ADIM SONRASINA HAZIRLANMIŞ
4- 2016 seçimlerini Trump’ın kazanması sürpriz olmuştu. Öyle ki seçim kampanyasında yer alan Michael Wolf, Trump’ı anlattığı, “Ateş ve Öfke” kitabında, Trump ve ekibinin hazır olmadıkları tek şeyin “kazanmak” olduğunu söylemişti. Ama “seçim hileli” diye itiraz etmeye hazırlanan Trump kazanmıştı. Bu kez Trump, hazırlıklıydı. Belli ki birkaç adım sonrasına dönük stratejik hamlelerini önceden hazırlamış. “Bizi yakalamaları imkânsız. ABD Yüksek Mahkemesi’ne gideceğiz. Biz kazanacağız. Bildiğim kadarıyla biz zaten kazandık” dedi. Beklendiği gibi seçimler karakolluk oldu.
EKONOMİ BELİRLEYİCİ OLDU
5- Ekonomiyi düzelttiği için Trump’ın ikinci kez seçilmesine kesin gözle bakılıyordu. Ama koronavirüsle ilgili süreci iyi yönetememesi Trump’ın şansını tehlikeye attı. Bu sonuçlar da gösteriyor ki, eğer pandemi süreci olmasaymış, Trump ezici bir farkla kazanacakmış.
6- Pandemi küresel bir sağlık sorunu olmasına rağmen siyasi sonuçları da ortaya çıkmaya başladı. Büyük krizler iyi yönetildiği zaman büyütür, kötü yönetildiği zaman götürür. Trump, koronavirüsü hafife almakla en büyük darbeyi kendisine vurdu.
7- Ancak pandemi süreci tek başına belirleyici olmadı. ABD’de seçmenlerin oy verme eğiliminde üçüncü sırada yer alıyor. İlk sırayı ekonomi ve işsizlik aldı. Koronavirüse rağmen ekonomi, seçim sonuçları üzerinde yine belirleyici oldu. Demirel’in söylediği gibi, “Tencerenin götürmeyeceği iktidar yok” ama aynı zamanda ekonomideki başarının kazandırmayacağı seçim de yok. 2023 seçimlerine giderken, her defasında ekonomiye dikkat çekmemin sebebi bu.
BIDEN UMUT VEREMEDİ
8- Biden ilerleyen yaşı, torunu ile oğlunu karıştıracak kadar ilerleyen unutkanlığı nedeniyle seçmenlerine ABD’yi Trump’tan daha iyi yöneteceği izlenimini veremedi. Demokratlar, Trump’ın karşısına genç, dinamik ve güçlü bir aday çıksa sonuç farklı olabilirdi.
9- Kendisi de koronavirüse yakalandığı süreçte artık bu iş bitti denilmişti. Ama Trump’ın, virüsü yendikten sonra sahaya dönüşü etkili oldu. Bir anlamda kaleye giren golü çıkarmaya çalıştı.
BIDEN’IN ANTİPATİK AÇIKLAMASI
10- Joe Biden’ın Türkiye’nin içişlerine müdahale edip Erdoğan karşıtı muhalefetin desteklenmesi ve Erdoğan’ın bu kez darbe ile değil ama seçimle mağlup edilmesi yönündeki sözleri tepkiye neden olmuştu. Joe Biden’ın 15 Temmuz darbe girişimi sırasında ABD Başkan Yardımcısı olduğu da hatırlandığında rahatsızlık katsayısı arttı. Ayrıca Biden kazandığında S-400’ler için yaptırım uygulanacağı yönündeki açıklamaları da işin tuzu biberi oldu.
BAŞKANIN KİM OLACAĞI ÖNEMLİ Mİ?
11- Amerikan seçimlerini kimin kazanmasının Türkiye’ye etkisi ne olur? Çok önemli etkisi olduğunu gördük. Bill Clinton Türkiye ile Yunanistan arasındaki Kardak krizini çözmüş, Öcalan’ın Türkiye’ye teslimi sürecinde etkili olmuştu.
İlk döneminde Obama ile Erdoğan arasında da çok olumlu ilişkiler mevcuttu. Obama’nın en çok görüştüğü lider Erdoğan’dı.
OBAMA’NIN İKİNCİ DÖNEMİNDE
İlk isminin Hüseyin olması ve Türkiye ile iyi ilişkileri nedeniyle Obama’nın ikinci kez seçilmesine sevinmiştik. Ama Obama’nın ikinci dönemi berbattı. Zaten Obama’nın gidiş sürecinde 15 Temmuz darbe girişimine maruz kaldık. O darbenin arkasında ABD vardı.
İslamofobik bir söylemle gelen Trump’ın kazanmasına üzülmüştük. Ama Cumhurbaşkanı Erdoğan’la güçlü ilişkiler kurdular. Trump, Halkbank davasında S-400’lerde yaptırım taleplerini savuşturdu. Ama Kudüs kararı, İsrail’le Arap dünyasının barıştırılması süreci de Trump’ın eseriydi. O nedenle Trump kazanırsa biz kazanmış, Biden kaybederse rakibimiz kaybetmiş olmayacak. Önemli olan Türkiye’nin çıkarları.
İHTİYATLI İYİMSERLİK
ABD seçimleri, Türkiye seçimleri kadar Ankara’da yakından takip ediliyor. Her iki adayın kazanması durumuna yönelik senaryolar çalışılmış. Dünkü temaslarımda seçim sonuçlarının ihtiyatlı bir iyimserlik içinde takip edildiğini gördüm.
